Βαριατρική επέμβαση: Τύποι, ενδείξεις & οφέλη

Η παχυσαρκία δεν αποτελεί απλώς ένα αισθητικό ζήτημα αλλά μια σύνθετη παθολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από την εκτεταμένη συσσώρευση λίπους, σε σημείο που βλάπτει την υγεία και την ευεξία του ατόμου. Η πάθηση μάλιστα συνδέεται με σοβαρές συ-νοσηρότητες, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, οι καρδιαγγειακές παθήσεις, οι αναπνευστικές διαταραχές, νεοπλάσματα και σοβαρά μυοσκελετικά προβλήματα. Σε πρώτη φάση, η γραμμή αντιμετώπισης της νόσου περιλαμβάνει αλλαγή του τρόπου ζωής, εξειδικευμένες δίαιτες και χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής. Τα συντηρητικά αυτά μέτρα ωστόσο έχουν συνήθως μικρή αποτελεσματικότητα στις σοβαρές μορφές παχυσαρκίας. Η μοναδική επιλογή μακροπρόθεσμης επιτυχούς αντιμετώπισης της πάθησης σε τέτοιες περιπτώσεις είναι η βαριατρική χειρουργική επέμβαση (βαριατρική/μεταβολική χειρουργική).

Τι είναι η βαριατρική χειρουργική επέμβαση;

Η βαριατρική χειρουργική επέμβαση πραγματοποιείται στο γαστρεντερικό σύστημα και αποσκοπεί στην οριστική αντιμετώπιση της νοσογόνου παχυσαρκίας. Οι χειρουργικές τεχνικές που εφαρμόζονται κατά τη βαριατρική χειρουργική αντιμετώπιση στοχεύουν είτε στον περιορισμό της ποσότητας τροφής που μπορεί να καταναλωθεί είτε στη μείωση της απορρόφησης θερμίδων. Τα τελευταία χρόνια, η βαριατρική χειρουργική αναφέρεται και ως «μεταβολική χειρουργική», καθώς συμβάλλει σημαντικά στη ρύθμιση των συνοδών μεταβολικών παθήσεων, ιδίως του σακχαρώδη διαβήτη και της υπερλιπιδαιμίας.

Ενδείξεις για βαριατρική χειρουργική επέμβαση

Η βαριατρική χειρουργική ενδείκνυται σε άτομα με σοβαρή νοσογόνο παχυσαρκία που δεν έχουν καταφέρει να επιτύχουν σημαντική απώλεια βάρους μέσω συμβατικών μεθόδων, όπως η δίαιτα, η άσκηση και η φαρμακευτική αγωγή. Τα πιο ευρέως αποδεκτά κριτήρια για τη βαριατρική χειρουργική, που έχουν καθοριστεί από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH) και την Αμερικανική Εταιρεία Μεταβολικής και Βαριατρικής Χειρουργικής (ASMBS), περιλαμβάνουν είτε τιμές δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) ≥35 kg/m² ή τιμές ΔΜΣ ≥30 kg/m² με τουλάχιστον μία σοβαρή συ-νοσηρότητα σχετιζόμενη με την παχυσαρκία, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, η αποφρακτική υπνική άπνοια, η υπέρταση ή η μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος (NAFLD). Πιο πρόσφατα, οι κατευθυντήριες οδηγίες εξελίσσονται ώστε να λαμβάνουν υπόψη χαμηλότερα όρια ΔΜΣ σε άτομα με σοβαρή μεταβολική νόσο, ιδιαίτερα όταν ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 αδυνατεί να ελεγχθεί επαρκώς. Οι υποψήφιοι για βαριατρική χειρουργική επέμβαση πρέπει επίσης να έχουν αποδείξει την αδυναμία διατήρησης της απώλειας βάρους μέσω ιατρικά επιτηρούμενων συντηρητικών μέτρων. Συχνά, συνιστάται ψυχολογική αξιολόγηση για την εκτίμηση της ετοιμότητας του ασθενούς για την επέμβαση και τον εντοπισμό πιθανών αντενδείξεων, όπως οι μη διαχειριζόμενες διατροφικές διαταραχές, η σοβαρή κατάθλιψη ή η κατάχρηση ουσιών. Επιπλέον, απαιτείται ενδελεχής ιατρικός έλεγχος για την αξιολόγηση πιθανών κινδύνων και τη διασφάλιση ότι οι ασθενείς μπορούν να υποβληθούν με ασφάλεια στη χειρουργική επέμβαση και στις μετεγχειρητικές αλλαγές στον τρόπο ζωής. Η απόφαση για τη χειρουργική επέμβαση λαμβάνεται συνήθως με τη σύμφωνη γνώμη γενικού χειρουργού, διαιτολόγου και ψυχολόγου, με στόχο τη βέλτιστη επιλογή των ασθενών και τη βελτίωση των χειρουργικών αποτελεσμάτων.

Πόσο αποτελεσματική είναι η βαριατρική χειρουργική επέμβαση;

Η βαριατρική χειρουργική οδηγεί σε μαζική και διατηρήσιμη απώλεια βάρους, ενώ παράλληλα μειώνει την πιθανότητα υποτροπής της παχυσαρκίας, υπό την προϋπόθεση ότι ο ασθενής τηρεί τις μετεγχειρητικές οδηγίες. Η τακτική παρακολούθηση από το εξειδικευμένο ιατρικό προσωπικό και η συνεργασία με διαιτολόγο είναι καθοριστικές για τη διατήρηση των αποτελεσμάτων.

Είδη βαριατρικών επεμβάσεων

Δεν υπάρχει μία μοναδική βαριατρική χειρουργική επέμβαση που να είναι κατάλληλη για όλους τους ασθενείς. Η επιλογή της καταλληλότερης τεχνικής εξαρτάται από το προφίλ του κάθε ασθενούς, τη γενική του υγεία, τις διατροφικές του συνήθειες και τις συ-νοσηρότητες που παρουσιάζει.

1. Γαστρική Πτύχωση

Η γαστρική πτύχωση πρόκειται για μια λιγότερο επεμβατική τεχνική, όπου το στομάχι πτυχώνεται για να μειωθεί η χωρητικότητά του. Η διαδικασία είναι αναστρέψιμη και δεν απαιτεί αφαίρεση τμήματος του στομάχου ή εμφύτευση ξένου σώματος.

2. Επιμήκης Γαστρεκτομή (Sleeve – Γαστρικό Μανίκι)

Εάν πραγματοποιηθεί επιμήκης γαστρεκτομή (γαστρικό μανίκι) αφαιρείται περίπου το 85% του στομάχου, μειώνοντας δραστικά τη χωρητικότητά του. Παράλληλα, αφαιρείται το τμήμα του στομάχου που παράγει τη γκρελίνη, την ορμόνη της πείνας, γεγονός που μειώνει την όρεξη του ασθενούς.

3. Γαστρική Παράκαμψη (Roux-en-Y Gastric Bypass)

Η γαστρική παράκαμψη περιλαμβάνει τη δημιουργία ενός μικρού γαστρικού θυλάκου και την αναστόμωσή του με το λεπτό έντερο, παρακάμπτοντας ένα σημαντικό τμήμα του στομάχου και το δωδεκαδάκτυλο. Με αυτόν τον τρόπο επέρχεται ανορεξία και μειωμένη απορρόφηση θερμίδων.

4. Γαστρική Παράκαμψη μίας αναστόμωσης (One-Anastomosis Gastric Bypass)

Η γαστρική παράκαμψη μίας αναστόμωσης ή αλλιώς μίνι γαστρική παράκαμψη πρόκειται για μια παραλλαγή της γαστρικής παράκαμψης, που απαιτεί μία μόνο αναστόμωση αλλά ενισχύει σημαντικά τη δυσαπορρόφηση θερμίδων, προσφέροντας εξαιρετικά αποτελέσματα στην απώλεια βάρους και τη ρύθμιση των μεταβολικών νοσημάτων που συνοδεύουν την παχυσαρκία.

5. Χολοπαγκρεατική Εκτροπή

Η χολοπαγκρεατική εκτροπή είναι πιο επιθετική βαριατρική επέμβαση, η οποία οδηγεί σε σημαντική δυσαπορρόφηση λίπους και θερμίδων. Αν και οδηγεί σε εξαιρετικά μεγάλη απώλεια βάρους, απαιτεί αυστηρή μετεγχειρητική παρακολούθηση, λόγω του κινδύνου εμφάνισης διαιτητικών ελλείψεων και μεταβολικών επιπλοκών.

Επιπλοκές και παρενέργειες

Όπως κάθε χειρουργική διαδικασία, η βαριατρική χειρουργική επέμβαση συνοδεύεται από πιθανούς κινδύνους. Οι συχνότερες επιπλοκές περιλαμβάνουν:

• Διαφυγή από τη γραμμή συρραφής
• Αιμορραγία
• Έλκος αναστόμωσης
• Διατροφικές ελλείψεις
• Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση

Είναι όμως σημαντικό να τονιστεί πως όλες οι επεμβάσεις πλέον διενεργούνται ελάχιστα επεμβατικά (λαπαροσκοπικά ή ρομποτικά) και η πιθανότητα εμφάνισης επιπλοκών με τα σύγχρονα θεραπευτικά πρωτόκολλα δεν ξεπερνά αυτή επεμβάσεων που διενεργούνται καθημερινά ως ρουτίνα, όπως π.χ. μία λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή. Η σωστή επιλογή ασθενούς, η εμπειρία του χειρουργού, η διενέργεια της επέμβασης σε οργανωμένα ιατρικά κέντρα με τον κατάλληλο υλικοτεχνικό εξοπλισμό και η προγραμματισμένη μετεγχειρητική παρακολούθηση, αποτελούν προϋποθέσεις μίας ασφαλούς βαριατρικής επέμβασης.

Διατροφή και μετεγχειρητική φροντίδα

Μετά την επέμβαση, η διατροφή ακολουθεί συγκεκριμένα στάδια προσαρμογής, ξεκινώντας από υγρή δίαιτα και σταδιακά προχωρώντας σε μαλακές και στερεές τροφές. Η μακροχρόνια τήρηση μιας ισορροπημένης διατροφής είναι απαραίτητη για τη διατήρηση των αποτελεσμάτων της επέμβασης.

Οφέλη της βαριατρικής χειρουργικής

Η βαριατρική χειρουργική επέμβαση προσφέρει πολυάριθμα οφέλη πέρα από την μακροπρόθεσμα σταθερή και σημαντική απώλεια βάρους. Ένα από τα πιο σημαντικά πλεονεκτήματα είναι η ίαση ή η σημαντική βελτίωση των συ-νοσηροτήτων που σχετίζονται με την παχυσαρκία. Μελέτες έχουν δείξει ότι η βαριατρική χειρουργική οδηγεί σε μακροχρόνια ύφεση του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, βελτιώνοντας την ευαισθησία στην ινσουλίνη και ενισχύοντας τη λειτουργία των β-κυττάρων του παγκρέατος, συχνά μειώνοντας ή εξαλείφοντας την ανάγκη για φαρμακευτική αγωγή. Επιπλέον, η βαριατρική χειρουργική έχει αποδειχθεί ότι μειώνει την αρτηριακή πίεση, βελτιώνει το λιπιδαιμικό προφίλ και μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων, καθιστώντας την μια αποτελεσματική παρέμβαση για την πρόληψη αυτών των ασθενειών αλλά και των εγκεφαλικών επεισοδίων. Ταυτόχρονα, είναι πλέον τεκμηριωμένο σαφώς πως η βαριατρική χειρουργική ελαττώνει την πιθανότητα εμφάνισης κακοηθειών που έχουν μεγαλύτερη συχνότητα προσβολής σε άτομα με παχυσαρκία, όπως ο καρκίνος του ενδομητρίου, οισοφάγου και στομάχου. Ίσως το πιο σημαντικά μετρήσιμο αποτέλεσμα είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής, καθώς οι πρώην παχύσαρκοι ασθενείς απολαμβάνουν αυξημένη κινητικότητα, μείωση των αρθρικών πόνων, βελτιωμένη ποιότητα ύπνου και υψηλότερα επίπεδα ενέργειας.

Πολλοί ασθενείς βιώνουν επίσης σημαντικά ψυχολογικά οφέλη, όπως μείωση των συμπτωμάτων κατάθλιψης και άγχους, αυξημένη αυτοεκτίμηση και γενικότερη βελτίωση της ψυχικής ευεξίας. Επιπλέον, η βαριατρική χειρουργική έχει συνδεθεί με αυξημένο προσδόκιμο ζωής, καθώς μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο θνησιμότητας που σχετίζεται με την παχυσαρκία. Οι μεταβολικές αλλαγές που προκαλούνται από επεμβάσεις όπως η γαστρική παράκαμψη και η επιμήκης γαστρεκτομή έχουν επίσης βαθιά επίδραση στις ορμόνες του εντέρου, στη ρύθμιση της όρεξης και στον κορεσμό, βοηθώντας τους ασθενείς να διατηρήσουν μακροπρόθεσμα την απώλεια βάρους. Ωστόσο, η επιτυχία της βαριατρικής χειρουργικής εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη μετεγχειρητική συνέπεια στις διατροφικές οδηγίες και την αλλαγή ορισμένων λανθασμένων συμπεριφορών, γεγονός που καθιστά την εκπαίδευση των ασθενών και την τακτική παρακολούθηση βασικά στοιχεία για ένα επιτυχημένο αποτέλεσμα.

Η βαριατρική χειρουργική αποτελεί σήμερα την πλέον αποτελεσματική θεραπευτική επιλογή για τη διαχείριση της νοσογόνου παχυσαρκίας. Παρά τα ελάχιστα σχετιζόμενα ρίσκα, οι χειρουργικές τεχνικές προσφέρουν σημαντική απώλεια βάρους, βελτίωση των συ-νοσηροτήτων και συνολική αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των ασθενών. Η επιλογή της κατάλληλης μεθόδου ωστόσο απαιτεί εμπειρία και την εφαρμογή μιας εξατομικευμένης προσέγγισης. Ο Γενικός Χειρουργός Δρ. Χαράλαμπος Σπυρόπουλος, Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Χειρουργικής Εταιρίας Παχυσαρκίας (Ε.Χ.Ε.Π.), εφαρμόζει επί σειρά ετών όλες τις επεμβάσεις αντιμετώπισης της χρόνιας αυτής πάθησης, διευθύνοντας ένα πλήρως οργανωμένο κέντρο βαριατρικής και μεταβολικής χειρουργικής. Συνεπώς, είναι ο πλέον κατάλληλος για να βοηθήσει κάθε παχύσαρκο ασθενή να πάρει ξανά πίσω τον έλεγχο της υγείας και της ζωής του.